Οστομάχιον

Μια πρόκληση για δυνατούς λύτες, έτσι θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε το οστομάχιον, το παιχνίδι από την αρχαιότητα που βοηθάει μικρούς και μεγάλους να ακονίσουν το μυαλό και να καλλιεργήσουν τη δημιουργικότητά τους!

Το οστομάχιον ή στομάχιον ήταν διαδεδομένο πνευματικό παιχνίδι στην αρχαιότητα. Η λέξη “οστομάχιον” προέρχεται από τις λέξεις οστούν και μάχη και σημαίνει η μάχη των οστών. Κατά φιλολογικές ερμηνείες, η ονομασία “στομάχιον” φαίνεται να προέρχεται από τη στενοχώρια που προκαλεί η δυσκολία του παιχνιδιού.

Οι παίχτες χρησιμοποιούσαν 14 συγκεκριμένα επίπεδα πολύγωνα για να σχηματίσουν διαφορετικά γεωμετρικά σχήματα και φιγούρες, όπως έναν ελέφαντα, μια χήνα που πετάει, ακόμη και έναν πολεμιστή με ξίφος! Το παιχνίδι ήταν ομαδικό και μπορούσαν να συμμετέχουν δύο ή περισσότεροι παίχτες με εφόδια το μυαλό και τη φαντασία τους.

Η μαγεία του παιχνιδιού άγγιξε τη μαθηματική σκέψη του Αρχιμήδη, ο οποίος είδε το εξής μαθηματικό πρόβλημα: με πόσους τρόπους τα 14 συγκεκριμένα πολύγωνα μπορούν να διαταχθούν ώστε και πάλι να σχηματιστεί ένα τετράγωνο;

Το πρόβλημα αυτό ανήκει στον κλάδο των μαθηματικών που ονομάζεται συνδυαστική και αναπτύσσεται στην πραγματεία του Αρχιμήδη “το Στομάχιον”. Αξίζει να σημειωθεί ότι η μελέτη του Παλίμψηστου του Αρχιμήδη έφερε στο φως αυτήν την άγνωστη μέχρι πρόσφατα πραγματεία.

Δραστηριότητα:

Υπάρχουν 536 διαφορετικοί τρόποι σύνθεσης τετραγώνου με τα 14 συγκεκριμένα πολύγωνα, αν συμπεριλάβουμε τις συμμετρίες και τις περιστροφές. Εσείς πόσους μπορείτε να βρείτε;

Στις εικόνες κάτω, μπορείτε να κατεβάσετε, να εκτυπώσετε και κόψετε τα κομμάτια του παιχνιδιού. Παίξτε με τα παιδιά και τους φίλους σας.

Δείτε μερικά σχήματα

Σημείωση:

Παλίμψηστο – Με τον όρο παλίμψηστο περιγράφονται αρχαία κείμενα σε πάπυρους και περγαμηνές ή ζωγραφικοί πίνακες που επικαλύφθηκαν με άλλο κείμενο ή εικόνα σε μεταγενέστερη εποχή για να χρησιμοποιηθούν ξανά ως βάση για τη δημιουργία νεότερων έργων. Η σύγχρονη τεχνολογία μας δίνει πλέον τη δυνατότητα, μέσω των ακτίνων Χ και της φωτογράφησης σε διάφορα μήκη κύματος φωτός, να διαβάζουμε το αρχικό κείμενο που υπήρχε στον πάπυρο.

Πηγές:

Wikipedia: Οστομάχιον, Παλίμψηστο

«Παλίμψηστο Αρχιμήδους, (ο)στομάχιον», «J. L. Heiberg, Archimedis opera omnia»

http://www.archimedespalimpsest.org/

Περιοδικό GEO, Ιανουάριος 2007